ماه گرفتگی نوعی لکه غیر سرطانی و خوش خیم مادرزادی است. ماه گرفتگی لکه ای است که در شکل ها، رنگ ها و اندازه های گوناگون روی پوست دیده میشود. بعضی لکه های ماه گرفتگی کوچک و کمرنگ هستند، حال آن که تعدادی دیگر کاملاً جلب توجه میکنند و باعث ناراحتی فرد میشوند و حتی اعتماد به نفس وی را کاهش میدهند. گونه های خاصی از ماه گرفتگی خطرناک هستند. بعضی لکه های ماه گرفتگی روی بدن به مرور کمرنگ یا کاملاً محو میشوند، حال آن که شماری از لکه ها مهمان دائمی پوست هستند و هیچگاه رنگ نمی بازند. درمان ماه گرفتگی راه حلی مناسب برای افرادی است که از وجود این لکه روی پوست خود ناراحت هستند، به علاوه رفع لکه های ماه گرفتگی حتی احتمال بروز عوارض و ناراحتی های مرتبط با خال های خاص را کاهش میهد.
ماه گرفتگی بر اساس ترکیب و ساختار آن به دو دسته ی اصلی تقسیم بندی می شود : ماه گرفتگی رنگدانه ای و ماه گرفتگی عروقی .
مالفورماسیون وریدی (ناهنجاری تشکیل عروق خونی) : مالفورماسیون وریدی ممکن است مانند لکه های مادرزادی رخ دهد، اما بسیار نادر است که برجسته و بزرگتر از سایر لکه های مادرزادی باشد. علت پیدایش آنها ناهنجاری و درهم تنیدگی عروق خونی و برجسته شدن آنها بر روی پوست است.
ماه گرفتگی پیآمد رشد و حرکت نامطلوب سلول ها در زمان رشد جنین به گونه ای است که با تکثیر این سلول ها بافتی شبیه به بافت اصلی اما در محل نادرست ایجاد میشود. علت دقیق ماه گرفتگی معلوم نشده است، ولی ماه گرفتگی در اکثر موارد ارثی و مادرزادی است. علت ماه گرفتگی هرچه که باشد، پیدایش آن غیر قابل پیشگیری است .
رسوب بیش از حد رنگدانه های ملانین در لایه های عمیق پوست، باعث پیدایش چنین لکه هایی می شود. معمولاً به لکه های رنگدانه ای ملانوز پوستی (سیاهی غیرطبیعی پوست) نیز می گویند. به طور کلی اندازه این نوع لک ها کوچک و قطری کمتر از ۴۸ اینچ دارد. این نوع ماه گرفتگی می تواند، صاف یا برآمده باشد. ظاهر شدن این نوع لک ها بر حسب شدت رنگی در بین نوزادان رایج می باشد و به این لکه ها لکه های منگلی گویند . گونه رنگدانه ای معمولاً به جز تغییر رنگ پوست با علامت دیگری همراه نیست و در این حالت لکه ها به مرور زمان محو و کمرنگ تر میشوند. خال بِکِر در مواردی نادر غیرمادرزادی است. خال های بسیار بزرگ گاهی ناحیه های وسیعی از بدن را می پوشاند، زیبایی را خدشه دار میسازد و حتی منجر به بروز سرطان میشود. در صورت مشاهده یا برداشتن خال باید به پزشک مراجعه شود.
در اغلب موارد، با توجه به ظاهر خال های رنگدانه ای، می توان آنها را تشخیص داد. در مواردی و در صورت نیاز، ممکن است از پوست کودک نمونه برداری شود تا چک شود که مشکل دیگری نیست.
ماه گرفتگی عروقی اندازه های مختلفی دارد. این لکه ها می تواند، صاف، برآمده یا هموار باشد. محدوده رنگی این لکه ها از صورتی روشن تا بنفش تیره می باشد. ماه گرفتگی عروقی انواع مختلفی دارد، و بعد از تولد می تواند بزرگ شود و تغییر کند. ماه گرفتگی عروقی یعنی خال لکه شرابی و همانژیوم معمولاً همراه با علائم ویژهای هستند و با بالا رفتن سن تیره تر می شوند.
در اغلب موارد، با توجه به ظاهر خال های عروقی، می توان آنها را تشخیص داد. خال های عمقی را می توان با کمک تکنیک های عکسبرداری مانند اسکن ام.آر.آی، سونوگرافی و سی.تی اسکن و یا نمونه برداری از پوست تشخیص داد.
لیزر درمانی، مؤثرترین و آسان ترین درمان برای رفع لکه های مادرزادی و لکه های ماه گرفتگی به شمار میآید. در این روش درمان لک، پرتو لیزر برای مسدود کردن عروق خونی ساطع میشود. بسته به بافت، اندازه و عمق لکه های مادرزادی تنها یک جلسه لیزر میتواند نتایج مورد نظر را به شما بدهد، اما در برخی از موارد درمان خال های مادرزادی با لیزر جلسات بیشتری برای حذف کامل آنها (محو تدریجی آنها پس از هر جلسه) لازم است.
لیزر Q-Switched Nd:YAG و لیزر الکساندرایت Alexandrite با از بین بردن رنگدانه ها بدون تغییر در بافت و رنگ پوست برای ماه گرفتگی قهوه ای کاربرد دارد. در این نوع لیزر درمانی رنگدانه های غیرطبیعی (ملامین) در ماه گرفتگی با شدت زیاد نور لیزر مورد هدف قرار می گیرد و درمان انجام می شود . طول دوره ی بهبودی به تدریج است و بعد از گذشت چند هفته لکه ها از بین می رود .
لیزر و پالس های شدید نوری، هر دو به یک روش مشابه منجر به از بین رفتن ماه گرفتگی قرمز (لک های عروقی) می شوند. در این روش نور با شدت زیاد به صورت انتخابی روی رگ های خونی موجود روی صورت، گردن، قفسه سینه یا پاها متمرکز میشود. نور لیزر از پوست و بدون تغییر سطح پوست عبور می کند و با از بین بردن رگ های خونی، باعث می شود پوست به حالت و رنگ طبیعی خود باز گردد.
لیزر برای درمان ماه گرفتگی نزدیک به سطح پوست، مانند خال های لکه شرابی، به کار برده میشود. این عمل برای تمام گروه های سنی مناسب است. از نور لیزر برای کوچک کردن یا جلوگیری از رشد لکه استفاده میشود. اگرچه برای درمان همانژیوم نیز میتوان از لیزر استفاده کرد، اما در مواردی که همانژیوم روی اندام داخلی یا در عمق پوست است، لیزر به کار برده نمیشود.
بیماران هنگام لیزر درمانی درد ملایمی، مانند خوردن کش به پوست، را حس میکنند و برخی با سوزش خفیف موقتی مواجه میشوند. به بیماران حساس به درد داروی بیهوشی داده میشود. استفاده از لیزر درمانی برای رفع ماه گرفتگی به بافت های مجاور پوست آسیبی وارد نمی کند و رنگ پوست به حالت طبیعی برمی گردد. توصیه می شود بعد از درمان حتما از کرم های ضد آفتاب استفاده کنید .
بعضی ماه گرفتگیهای عروقی مانند خال های مادرزادی معمولاً با بالا رفتن سن محو میشوند و مشکلی به وجود نمیآورند، بنابراین ضرورتی برای درمان آنها وجود ندارد. همانژیوم توت فرنگی نیز در گذر زمان کمرنگ و ناپدید میشود. اما اگر همانژیوم در ساختار کالبد شناختی مهمی مانند اطراف چشم یا دهان رخ دهد و با مشکلات تغذیه، علائم فشاری، تاری دید و نابینایی همراه باشد، لکه ماه گرفتگی باید برداشته شود. درمان دارویی این عارضه شامل کورتیکواستروئید و پروپانولول خوراکی میشود.
دارو معمولاً رشد لکه های ماه گرفتگی را آهسته میسازد و لک صورت ظرف چند هفته کوچکتر میشوند. با این حال نباید اثرهای جانبی کورتیکواستروئیدها را فراموش کرد، مصرف این دسته از داروها به بروز مشکلات دیگری چون فشار خون پایین یا نقص غدههای فوق کلیوی (آدرنال) میانجامد. به علاوه مصرف استروئید اختلالهای رفتاری و بیخوابی را به دنبال دارد.
همچنین داروی اینترفرون آلفا (INTERFERON ALPHA-2A) برای متوقف کردن رشد خال های عروقی استفاده میشود که بر بینایی کودک تاثیر منفی گذاشته اند و به درمان با داروی استروئیدی پاسخگو نبودهاند. این دارو هر روز در زیر پوست تزریق میشود و موفقیت آن بعد از ۷ ماه درمان، ۵۰ درصد است.
در این روش به کمک لیزر IPL پالس های شدید نور به پوست اعمال میشود. در صورت وجود لکه های عروقی، دمای هموگلوبین خون جاری در رگ های گشاد شده با جذب انرژی نورانی بالا میرود. در مورد درمان ماه گرفتگی روی بدن رنگدانه ای نیز رنگدانه های پوست نور را جذب میکنند و انرژی نورانی را به انرژی گرمایی تبدیل میکنند.
متلاشی شدن رگ های خونی پس از رسیدن به دمای ۶۰ یا ۷۰ درجه شروع میشود و رنگدانه های اضافی نیز شروع به تجزیه شدن میکنند تا آن قدر کوچک شوند که سلول های گندیده خوار بدن بتوانند آنها را از محل فعلی دور کنند. مدت و شدت درمان به قدمت و بزرگی ماه گرفتگی بستگی دارد، اما در مجموع بهبود قابل توجهی پس از همان جلسه نخست در بسیاری از بیماران دیده میشود.
با بهره گیری از تکنولوژی لیزر آی پی ال دیگر اجباری به تحمل کردن مادام العمر ماه گرفتگی نیست و می توان با از بین بردن آن به کمک این روش کارآمد اعتماد به نفس و زیبایی را ارتقا بخشید.
کرایوتراپی (سرما درمانی) روشی ایمن و بسیار سریع است که برای از بین بردن بافت آسیب دیده پوست، برای مثال لکه های ماه گرفتگی، مورد استفاده قرار میگیرد. این عمل از طریق انجماد به کمک یخ خشک یا از طریق سوزاندن در دمای پایین انجام می شود. در روش کرایوتراپی از عامل های آلوژنیک با کاربرد آسان استفاده میشود.
کرایوسرجری یک روش غیرتهاجمی است که انجام آن به زمان کوتاهی نیاز دارد و شما به راحتی می توانید آن را در برنامه روزانه خود جا دهید. مزایای این روش عبارتند از: پایین بودن خطر بروز عفونت، کمترین نیاز به مراقبت از جای زخم، عدم تزریق ماده بیحسی و عدم استفاده از بخیه. در این روش برای از بین بردن خال از نیتروژن مایه استفاده میشود. ناحیه ای از پوست که با نیتروژن مایع تخریب شده است، معمولا ظرف ۳ تا ۶ ماه بهبود پیدا می کند.
در دمای بسیار پایین، درون سلول ها بلورهای یخی شکل میگیرند که می توانند باعث در هم شکستن و از بین رفتن سلول شوند. در روش کرایوسرجری، با زدن نیتروژن مایع به ضایعات پوستی، از اثر مخرب دمای بسیار پایین بر سلول ها، استفاده می شود.
در لایه بردای شیمیایی از محلول شیمیایی به دقت تهیه شده ای برای برداشتن لایه های خارجی آسیب دیده پوست استفاده میشود تا پوست زیرین درخشان، سالم و شاداب نمودار گردد.
با عمل جراحی نیز میتوان ماه گرفتگی را، البته با قبول خطرهای احتمالی، از بین برد. عفونت، به جا ماندن اثر زخم یا تغییر رنگ و سفید شدن پوست گاهی پس از جراحی برداشتن ماه گرفتگی رخ میدهد. با هر درمان خطر باقی ماندن اثر زخم افزایش می یابد.
هیچ راهی برای پیشگیری از خال های مادرزادی شناخته نشده است. افراد مبتلا به خال مادرزادی باید به خوبی از پوست خود مراقبت کنند و هنگامی که در معرض نور آفتاب قرار می گیرند از کرم ضد آفتاب مناسب استفاده کنند تا از بروز عوارض ناشی از خال و لک های پوستی جلوگیری کنند.
در حال حاضر هیچ راهی برای پیشگیری از خال های مادرزادی شناخته نشده است. شما میتوانید زمانی که سن کودک کمی بالاتر رفت و به حدی رسید که بتواند علت و روند درمان خود را درک کند، برای درمان او اقدام کنید.